Arcugowo i Gierek
Pierwsza wzmianka o wsi pochodzi z 1287 r. Była ona własnością zakonu w Trzemesznie. W 1520 r. wieś oddawała dziesięcinę do kościoła w Niechanowie. Następnie wieś wchodziła w skład dóbr arcybiskupstwa gnieźnieńskiego. Po konfiskacie majątku kościelnego przez władze pruskie dobra arcugowskie nabyła rodzina von Tschammer. Na początku XIX w. wieś należała do rodziny Rożnowskich herbu Nowina, w 1886 r. przeszła w ręce Rzewuskich herbu Krzywda. W XIX w. właścicielem wsi był Michał Rożnowski, który w 1815 roku wzniósł neogotycki pałac otoczony parkiem krajobrazowym. W 1848 r. od strony południowej Michał Dezydery Rożnowski dobudował skrzydło pałacu.

Z kolei w 1910 r. Romuald Rzewuski nadbudował piętro głównej bryły, wieżę i pawilon ogrodu zimowego przylegający z tyłu do pałacu. W północno-zachodnim narożniku znajduje się ośmioboczna wieża. Dwór wzorowany jest na angielskiej architekturze późnogotyckiej. Z dawnego wyposażenia i wystroju wnętrz nic się nie zachowało.

Przy północnej bramie wjazdowej do pałacu w Arcugowie stoi figura Matki Boskiej ufundowana przez Emilię z Przyłuskich Rożnowską. Figura została poświęcona w rocznicę śmierci jej stryja - arcybiskupa Leona Przyłuskiego, metropolity poznańskiego i gnieźnieńskiego oraz Prymasa Polski w latach 1845-1865.

W latach 70-tych XX wieku kilkakrotnie w pałacu przebywały ówczesny premier Piotr Jaroszewicz. Przynajmniej jeden raz był też Edward Gierek. Obecnie pałac jest własnością prywatną.

Niechanowo i Wybicki
Najstarsze wzmianki dotyczące Niechanowa pochodzą z 1395 roku. W 1415 r. właściciele Niechanowa był łowczy poznański Mikołaj z Dzwonowa, później Zarębowie z Brzostkowa. Pewne jest też, że właścicielem wsi w 1459 roku był Mikołaj Niechanowski, a w 1580 r. - Krzysztof Tomicki. Kościół pw. św. Jakuba powstał na przełomie XIII i XIV wieku, który uległ zniszczeniu. Na jego miejscu, w 1776 roku postawiono nowy, drewniany kościół, a w 1908 roku dobudowano wieże i nawę. Z XIX wieku pochodzi rokokowe wnętrze kościoła.

Z kolei pałac w Niechanowie zbudowano w stylu barokowo-klasycystycznym, a znajduje się on w centrum wsi. Pałac powstał w latach 1783 - 1784 dla Stefana Garczyńskiego i był zbudowany prawdopodobnie na starych fundamentach. Elewację frontową zdobi portyk dobudowany na początku XIX wieku, podobnie jak przyległe do pałacu oficyny. Pałac otacza park, utworzony w XIX wieku, o powierzchni 7,4 ha. W parku rosną m.in. dęby, klony, lipy, buki oraz graby, które tworzą aleję w części zachodniej parku. W 1939 roku w wyniku grabieży dokonanej przez hitlerowców (i z powodu powojennych zmian w pałacowych pomieszczeniach) z dawnego oryginalnego wystroju zachowały się jedynie fragmenty posadzek w holu i kuchni. Po II wojnie światowej w pałacu funkcjonowała m.in. szkoła, biblioteka, restauracja. Obecnie na tym terenie działa Ośrodek Szkolenia i Wychowania OHP, który posiada umowę-użyczenia od Agencji Własności Skarbu Państwa.

Pałac miał w swojej historii ciekawego gościa. Otóż przebywał w nim Józef Wybicki, twórca naszego narodowego hymnu. Jego wizyta spowodowana była faktem, że poślubił on – wbrew woli swojej matki – Kunegundę Drwęska, bliska kuzynka rodu Skórzewskich (matka nie chciała się zgodzić na ślub z niezamożną i starszą od Józefa aż o 17 lat kobietą). Po ślubie młodzi nie mieli jednak gdzie zamieszkać i wówczas z pomocą pospieszyli krewni, czyli Skórzewscy, którzy użyczyli młodym małżonkom swój pałac w Niechanowie.

Mierzewo i amerykańscy lotnicy
Na kartach historii miejscowość pojawia się w 1386 r. Właścicielami wsi byli wtedy Pawęzowi Mierzawscy. W XIX wieku Mierzewo było własnością Kaczkowskich, a w XX wieku Brzeskich. Przez wieś przepływa Struga Rudnik.

Pałac w Mierzewie zbudowany został około 1890 r. dla rodziny Kaczkowskich, następnie, po 1912 r., rozbudowali go Brzescy herbu Prawdzic. Obiekt nawiązuje do klasycyzmu. Charakteryzuje go okazały ganek o dwóch filarach i dwóch kolumnach podtrzymujących taras pierwszego piętra. Z boku pseudogotycka baszta. Być może natchnieniem dla jej budowy był klejnot rodowy Brzeskich: wszak w herbie Prawdzic srogi lew stoi właśnie na szczycie blankowanej, zamkowej wieży? Dookoła pałacu roztacza się park o powierzchni 6,5 ha.

Niektórzy twierdzą, iż w ostatnich miesiącach II wojny światowej w mierzewskich dobrach ukrywała się załoga amerykańskiego bombowca, który lądowała awaryjnie prawdopodobnie w okolicach miejscowości Czajki. Obecnie pałac w rękach prywatnych i trwa jego remont.

Do wspomnianych pałaców nie można wejść, ale są one tak piękne, że warto je obejrzeć chociażby z zewnątrz. Co też my uczyniliśmy.

Karol Soberski

Od redakcji:
Szanowni Czytelnicy jeśli dysponujecie jakimiś ciekawymi informacji związanymi z historią z tych pałaców, ich tajemnicami lub być skarbami ukrytymi na terenie tych posiadłości, prosimy o kontakt z nami: redakcja@turystykalokalna.pl. Historią tych obiektów nie jest do końca znana, stąd warto ocalić od zapomnienia wszelkie ciekawostki z nimi związane.